Phương tiện đo (PTĐ) trong quan trắc môi trường là phương tiện kỹ thuật để thực hiện phép đo nhằm đánh giá chất lượng môi trường, thanh tra, kiểm tra, giám định tư pháp các yếu tố tác động lên môi trường. Theo quy định của pháp luật, các PTĐ, đặc biệt là các PTĐ nhóm 2 (Phương tiện đo nhóm 2 là phương tiện đo được sử dụng để định lượng hoàng hóa, dịch vụ trong mua bán, thanh toán, bảo đảm an toàn, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, bảo vệ môi trường, trong thanh tra, kiểm tra, giám định tư pháp (Khoản 2, Điều 16, Luật Đo lường), phải được kiểm soát theo yêu cầu kỹ thuật đo lường do cơ quan quản lý nhà nước về đo lường có thẩm quyền quy định. Một trong các yêu cầu kiểm soát về đo lường là các PTĐ nhóm 2 phải được kiểm định ban đầu trước khi đưa vào sử dụng, kiểm định định kỳ trong quá trình sử dụng và kiểm định sau sửa chữa (Thông tư 23/2013/TT-BKHCN của Bộ Khoa học và Công nghệ ngày 26 tháng 9 năm 2014 quy định về đo lường đối với phương tiện đo nhóm 2).
Vây, tổ chức nào thực hiện việc kiểm định PTĐ nhóm 2 thuộc hoạt động quan trắc môi trường? Căn cứ theo Thông tư 24/2013/TT-BKHCN ngày 26 tháng 9 năm 2014 quy định về hoạt động kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường, tổ chức được chỉ định thực hiện kiểm định phải đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật và năng lực, được đánh giá và được cơ quan có thẩm quyền ra quyết định chỉ định.
Ngày 28 tháng 9 năm 2015, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Quyết định số 1479/QĐ-TĐC về việc Chỉ định tổ chức kiểm định cho Trung tâm Quan trắc môi trường, Tổng cục Môi trường thực hiện hoạt động kiểm định đối với 09 PTĐ thuộc lĩnh vực hóa lý (nước, không khí) và khối lượng. Trong hoạt động kiểm định được chỉ định, Trung tâm Quan trắc môi trường được sử dụng dấu kiểm định mang ký hiệu N99 và có hiệu lực đến hết ngày 30/9/2020.
Theo đánh giá, Trung tâm Quan trắc môi trường của Tổng cục Môi trường đảm bảo các điều kiện sau đây:
Có lĩnh vực hoạt động phù hợp với lĩnh vực đề nghị chỉ định: theo Quyết định số 1511/QĐ-TCMT ngày 25 tháng 11 năm 2014 của Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Trung tâm Quan trắc môi trường, đây là Trung tâm đầu mạng của mạng lưới quan trắc môi trường trong hệ thống quan trắc tài nguyên và môi trường quốc gia và đầu mối hướng dẫn và thực hiện kiểm định, hiệu chuẩn thiết bị quan trắc môi trường.
Có đủ cơ sở vật chất kỹ thuật đáp ứng yêu cầu tại văn bản kỹ thuật đo lường Việt Nam: theo Quyết định 920/QĐ-BTNMT ngày 18/5/2009 của Bộ trưởng Bộ TN&MT về việc đầu tư dự án “Xây dựng phòng kiểm chuẩn thiết bị quan trắc môi trường” thực hiện việc kiểm định, hiệu chuẩn nhằm đánh giá độ chính xác của PTĐ phục vụ trong công tác quan trắc môi trường. Thông qua dự án này, Trung tâm Quan trắc môi trường đã được đầu tư các trang thiết bị hiện đại, tiên tiến và đồng bộ, bao gồm:
+ Chuẩn đo lường dùng trực tiếp để kiểm định PTĐ nhóm 2 đã được hiệu chuẩn tại tổ chức hiệu chuẩn được chỉ định và được duy trì, bảo quản, sử dụng theo quy định.
+ Hệ thống kiểm định PTĐ khí: hệ thống khí chuẩn với độ chính xác ± 1%; thiết bị chuẩn đối chứng của trạm quan trắc môi trường không khí tự động, liên tục (CO, CO2, NO, NO2, SO2) với độ chính xác ± 1-2%; thiết bị tạo khí “không” luôn được đảm bảo hiệu quả làm sạch; buồng kiểm định thiết bị đo khí cầm tay và xe kiểm định chuyên dụng (Mobile Lab).
+ Hệ thống kiểm định PTĐ nước: pH, độ đục (Tur), độ dẫn điện (EC), tổng chất rắn hòa ta (TDS)... và các dung dịch chuẩn với các dải đo khác nhau tương ứng với mỗi thiết bị với độ chính xác ± 0,5 - 1 % và được liên kết chuẩn với NIST.
+ Hệ thống kiểm định PTĐ cân phân tích: bộ quả cân chuẩn đến 600 gam dùng để kiểm định tới mức cân lớn nhất với cấp chính xác E2.
+ Thiết bị hỗ trợ hoạt động kiểm định: bộ điều chỉnh lưu lượng khí (0,5 ÷ 10) L/min; Bể ổn nhiệt (độ chính xác 0,01oC); Thiết bị đo nhiệt - ẩm môi trường; Bộ thiết bị tự ghi (A/D recorder); Máy hiện sóng kỹ thuật số (Digital Oscilloscope); Máy phân tích phổ (Spectrum Analyzer); Thiết bị đo điện vạn năng độ chính xác cao (Fluke)… nhằm phục vụ công tác kiểm định thiết bị quan trắc môi trường.
Duy trì và áp dụng hệ thống quản lý chất lượng ISO/IEC 17025: Trung tâm Quan trắc môi trường xác định chất lượng phải được đặt lên hàng đầu và việc thực hiện, áp dụng theo chuẩn mực quốc tế ISO/IEC 17025:2005 là một trong những yêu cầu bắt buộc. Trung tâm tự hào là đơn vị đầu tiên trên cả nước được công nhận về lĩnh vực đo lường - hiệu chuẩn đối với các thiết bị đo khí tự động, liên tục. Với thành quả đạt được, Trung tâm cam kết duy trì và cải tiến liên tục hệ thống quản lý chất lượng, đồng thời hàng năm mở rộng phạm vi công nhận nhằm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ ngày càng cao của các đơn vị thuộc mạng lưới quan trắc môi trường quốc gia và địa phương.
Để định hướng hoạt động kiểm định PTĐ trong thời gian tới, Trung tâm Quan trắc môi trường đã xây dựng kế hoạch dài hạn về kiểm định PTĐ cho mạng lưới quan trắc môi trường quốc gia và địa phương nhằm đáp ứng được các yêu cầu trước mắt và trong thời gian tới như: Hướng dẫn việc chấp hành các quy định của pháp luật về kiểm định thiết bị quan trắc môi trường; Thực hiện vai trò kiểm định thiết bị cho mạng lưới quan trắc môi trường quốc gia; Đánh giá chất lượng thiết bị của các phòng thí nghiệm trong mạng lưới quan trắc môi trường quốc gia; Duy trì hệ thống quản lý chất lượng.
Trung tâm Quan trắc môi trường sẽ tiếp tục tăng cường và đẩy mạnh hoạt động kiểm định PTĐ, để hoạt động kiểm định PTĐ thực sự là công cụ đắc lực và không thể thiếu đối với hoạt động quan trắc môi trường, cung cấp thêm các căn cứ để đảm bảo độ tin cậy của số liệu quan trắc môi trường, đồng thời góp phần hỗ trợ tích cực cho công tác quản lý và BVMT.
Nguồn: CTTĐT