Trên thế giới, viễn thám được ứng dụng hết sức rộng rãi trong hầu hết các ngành và lĩnh vực như an ninh - quốc phòng, quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, cơ sở hạ tầng, dịch vụ vị trí, biển hải đảo, quản lý thiên tai, nghiên cứu biến đổi khí hậu… Ứng dụng viễn thám có thể được chia làm hai loại đó là cung cấp thông tin trên diện rộng ở tầm vĩ mô và cung cấp thông tin chi tiết về các diễn biến hoạt động trên bề mặt trái đất. Quản lý nhà nước về hoạt động viễn thám trên thế giới thường được thực hiện bằng hai luật cơ bản: Luật Không gian (quản lý các vệ tinh viễn thám) và Luật Viễn thám (quản lý các hoạt động viễn thám trên mặt đất như thu nhận, xử lý, phân phối dữ liệu, ứng dụng viễn thám).
Nhà nước ta đã sớm quan tâm đến công nghệ vũ trụ và các ứng dụng của nó trong phát triển kinh tế xã hội và đảm bảo an ninh quốc phòng, trong đó viễn thám là một cấu phần của công nghệ vũ trụ. Minh chứng cụ thể là năm 1979 Chính phủ đã thành lập “Ủy ban Nghiên cứu vũ trụ Việt Nam”. Việc ban hành Chiến lược nghiên cứu và ứng dụng công nghệ vũ trụ đến năm 2020 tại Quyết định số 137/2006/QĐ-TTg chứng tỏ đường hướng nhất quán của việc phát triển công nghệ vũ trụ nói chung và công nghệ viễn thám nói riêng ở nước ta. Nghị quyết số 08/NQ-CP ngày 23/1/2014 ban hành Chương trình hành động hành động thực hiện Nghị quyết số 24-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường đã quy định về việc tăng cường ứng dụng công nghệ viễn thám trong ứng phó với biến đổi khí hậu, quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường.
Với sự quan tâm của Nhà nước, lĩnh vực viễn thám đã có những bước phát triển nhất định trong giai đoạn 10 năm trở lại đây và đạt được những thành tựu nhất định. Chúng ta đã sơ bộ hình thành được hệ thống viễn thám Việt Nam với đầy đủ ba hợp phần: thành công đưa vệ tinh VNREDSat-1 lên quỹ đạo vào năm 2013 đánh dấu việc lần đầu tiên chúng ta có hợp phần viễn thám trên không gian; đưa trạm thu viễn thám của Bộ Tài nguyên và Môi trường vào vận hành chính thức năm 2009 đánh dấu hợp phần thu nhận, xử lý, cung cấp dữ liệu viễn thám; sơ bộ hình thành cộng đồng ứng dụng viễn thám.
Công nghệ viễn thám đã được ứng dụng khá rộng rãi ở hầu hết các ngành, lĩnh vực, góp phần đáng kể vào công cuộc phát triển kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng. Dữ liệu viễn thám đã được khai thác, sử dụng trong kiểm kê tài nguyên đất, giám sát quy hoạch kế hoạch sử dụng đất, giám sát tình hình khai thác sử dụng tài nguyên nước, giám sát tài nguyên môi trường biển, hải đảo, hiệu chỉnh bản đồ, dự báo khí tượng, biến đổi khí hậu, điều tra, đánh giá tài nguyên rừng, phục vụ các nhiệm vụ an ninh-quốc phòng…
Mặc dù có những chuyển biến lớn trong thời gian qua, tuy nhiên lĩnh vực viễn thám vẫn bộc lộ nhiều hạn chế chưa đáp ứng được nhu cầu của thực tiễn. Cục trưởng Cục Viễn thám quốc gia Nguyễn Xuân Lâm đã chỉ ra một số hạn chế lớn trong phát triển lĩnh vực viễn thám như: (i) thiếu các văn bản có tính pháp lý đủ cao để quản lý hoạt động viễn thám; (ii) cơ sở vật chất, hạ tầng chưa được đầu tư đồng bộ, cần được nâng cấp; (iii) ứng dụng viễn thám diễn ra khá sôi động ở nước ta nhưng không đồng đều giữa các ngành, giữa các cơ quan ở trung ương và địa phương; (iv) chất lượng ấn phẩm viễn thám chưa đồng đều và khó thẩm định; (v) nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu, chưa có ngành đào tạo viễn thám riêng…
Toàn cảnh cuộc họp
Tại cuộc họp, Thứ trưởng Nguyễn Thái Lai cho biết, những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã quan tâm, đầu tư, giúp lĩnh vực viễn thám đạt được những thành tựu nhất định. Tuy nhiên, nhằm khắc phục các tồn tại trong quản lý nhà nước về viễn thám, tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng công nghệ viễn thám trong các hoạt kinh tế -xã hội và đảm bảo an ninh – quốc phòng, cần nhanh chóng xây dựng Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về phát triển viễn thám. Từ đó, tạo tiền đề xây dựng Luật về viễn thám và các văn bản hướng dẫn luật.
Thứ trưởng Nguyễn Thái Lai cũng đánh giá cao tiến độ thực hiện xây dựng và những bước đi cơ bản đúng hướng trong việc xây dựng Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về phát triển lĩnh vực viễn thám của Cục Viễn thám quốc gia. Trong thời gian tới, Thứ trưởng yêu cầu Cục Viễn thám quốc gia cần tăng cường phối hợp với các đơn vị liên quan, tập trung rà soát, xây dựng Chỉ thị theo hướng khắc phục những điểm tồn tại trong hệ thống các văn bản pháp lý, cơ chế, chính sách về viễn thám; tăng cường nâng cấp chất lượng vệ tinh, chất lượng ảnh, mở rộng phạm vi ảnh, chủ động đáp ứng nhu cầu ảnh của các bộ, ngành, lĩnh vực; tiếp thu, hợp tác trao đổi công nghệ viễn thám với các nước trên thế giới…
Nguồn: Website Bộ TNMT.