PGS.TS Bùi Cách Tuyến - Thứ trưởng Bộ TN&MT PV: Thưa Thứ trưởng, ông có thể cho biết ý nghĩa và tầm quan trọng của việc thông qua Luật BVMT năm 2014? Thứ trưởng Bùi Cách Tuyến: Trong bối cảnh sự phát triển nhanh chóng của tình hình kinh tế, xã hội cũng như các vấn đề môi trường nảy sinh thời gian qua như tác động của biến đổi khí hậu, an ninh môi trường, an ninh sinh thái đòi hỏi pháp luật về bảo vệ môi trường phải được cập nhật, bổ sung với các giải pháp đồng bộ, đủ mạnh, có tính đột phá.
Luật BVMT năm 2014 được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 23/6/2014 đánh dấu sự nỗ lực, quyết tâm của cơ quan chủ trì xây dựng là Bộ TN&MT và các cơ quan có liên quan trong suốt thời gian gần 3 năm từ năm 2012 đến năm 2014. Luật BVMT năm 2014 là sự thể chế hóa quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 24-NQ/TW (3/6/2013) của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường. Luật BVMT năm 2014 là sự cụ thể hóa tinh thần của Hiến pháp năm 2013 về quyền của mọi người được sống trong môi trường trong lành. Khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật BVMT năm 2005; bổ sung một số nội dung mới như tăng trưởng xanh, biến đổi khí hậu, an ninh môi trường... hài hòa các quy định của Luật và các cam kết quốc tế về môi trường thể hiện tại các điều ước quốc tế về môi trường mà Việt Nam đã ký kết, tham gia; phù hợp với các đặc điểm của khoa học môi trường như coi phòng ngừa là chính, các yếu tố môi trường có mối liên kết hữu cơ với nhau, không chia cắt theo địa giới hành chính.
Kế thừa và phát huy những thành công trong công tác bảo vệ môi trường thời gian qua kể từ khi Luật BVMT năm 2005 ra đời đến nay, Luật BVMT năm 2014 là bước tiến để chúng ta tiếp tục nâng cao hiệu quả của công tác bảo vệ môi trường trong giai đoạn mới. PV: Luật BVMT năm 2014 gồm 20 Chương và 170 Điều. So với Luật BVMT năm 2005 (15 Chương và 136 Điều) có những điểm cơ bản gì mới, thưa Thứ trưởng? Thứ trưởng Bùi Cách Tuyến: Trên tinh thần kế thừa và khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật BVMT năm 2005, Luật BVMT năm 2014 đã đưa vào một số nội dung mới: Thứ nhất, về quy hoạch BVMT: Đây là nội dung hoàn toàn mới của Luật BVMT năm 2014. Nội dung này đã được bàn thảo rất nhiều và có những quan điểm khác nhau, thậm chí trái ngược nhau. Tuy nhiên, xuất phát từ yêu cầu cần có một tầm nhìn dài hạn và tổng thể về BVMT, gắn kết thực sự giữa BVMT với phát triển kinh tế - xã hội, các cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm định đã dựa trên ý kiến của các đại biểu Quốc hội, các nhà khoa học, xây dựng mục Quy hoạch BVMT gồm 5 điều với những nội dung cơ bản, có tính nguyên tắc như cấp độ, kỳ quy hoạch, nội dung quy hoạch, trách nhiệm lập quy hoạch, tham vấn, thẩm định, phê duyệt quy hoạch, rà soát và điều chỉnh quy hoạch.
Quy hoạch BVMT sẽ giúp chúng ta có cách nhìn tổng thể, dài hạn và chủ động triển khai công tác bảo vệ môi trường, thực sự gắn bảo vệ môi trường với phát triển kinh tế, an sinh, xã hội, và là cơ sở để điều chỉnh hoặc xây dựng các quy hoạch phát triển khác, đảm bảo phát triển bền vững. Thứ hai, về đánh giá môi trường chiến lược (ĐMC): Luật BVMT năm 2014 quy định danh mục các nhóm chiến lược, quy hoạch cần lập báo cáo ĐMC theo hướng cụ thể hơn, thu hẹp đối tượng phải lập ĐMC khi không quy định lập ĐMC đối với các kế hoạch; quy định kết quả ĐMC phải được xem xét và tích hợp với nội dung của chiến lược, quy hoạch; trách nhiệm của các cơ quan được giao nhiệm vụ xây dựng chiến lược, quy hoạch trong việc lập ĐMC; bổ sung nội dung cần tham vấn và đề xuất điều chỉnh chiến lược, quy hoạch trong nội dung ĐMC.
Thứ ba, về kế hoạch bảo vệ môi trường (KHBVMT): Luật BVMT năm 2005 có quy định về cam kết BVMT nhưng trên thực tế, việc thực hiện cam kết BVMT có nhiều khó khăn, thiếu thực thi, mang tính lý thuyết và trong nhiều trường hợp đã dẫn đến tiêu cực trong công tác quản lý, dù từ “cam kết” cũng có ý nghĩa tích cực nhất định. Để khắc phục những hạn chế nêu trên, tạo điều kiện cho chủ dự án thực hiện trách nhiệm và chủ động trong BVMT, mặt khác sẽ thuận lợi cho công tác quản lý BVMT đối với các đối tượng không lập ĐTM, Luật BVMT năm 2014 quy định 6 điều mới về kế hoạch BVMT.
Thứ tư, Luật BVMT năm 2014 có một chương quy định về ứng phó với biến đổi khí hậu để đáp ứng các yêu cầu cấp thiết về ứng phó với biến đổi khí hậu hiện nay, thể chế hóa một số nghị quyết của Đảng về nội dung này.
Thứ năm, Luật BVMT năm 2014 có một Chương quy định về bảo vệ môi trường biển và hải đảo nhằm bảo đảm tính thống nhất và toàn diện của Luật BVMT năm 2014. Chương này chỉ quy định những nội dung cơ bản, có tính nguyên tắc, không có sự trùng lặp với những nội dung dự kiến được xây dựng trong Luật Bảo vệ tài nguyên và môi trường biển do Bộ TN&MT trường đang xây dựng.
Thứ sáu, Luật bổ sung các quy định về tăng trưởng xanh, cơ sở, sản phẩm thân thiện với môi trường nhằm hướng tới sự phát triển bền vững; bổ sung các quy định về bảo vệ môi trường đối với các cơ sở nghiên cứu, phòng thí nghiệm; kiểm soát chất độc Dioxin có nguồn gốc diệt cỏ do Mỹ sử dụng trong chiến tranh; kiểm soát việc sản xuất, nhập khẩu và sử dụng hóa chất nói chung và đặc biệt là thuốc bảo vệ thực vật, thú y; bảo vệ môi trường nông nghiệp, nông thôn; giao Chính phủ quy định cụ thể đối tượng, điều kiện được phép nhập khẩu, phá dỡ tàu biển đã qua sử dụng; tái sử dụng chất thải; thời hiệu khởi kiện về môi trường… Bổ sung và làm rõ hơn trách nhiệm công bố thông tin về môi trường, về tình trạng môi trường, trách nhiệm báo cáo công tác quản lý môi trường của cơ quan nhà nước. Thứ bảy, bổ sung quy định nội dung quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường trong một điều riêng; quy định rõ trách nhiệm của Bộ trưởng Bộ TN&MT, Bộ trưởng và Thủ trưởng các cơ quan ngang Bộ khác thay cho quy định cũ giao cho Bộ, ngành, đặc biệt là trách nhiệm xây dựng văn bản pháp luật về bảo vệ môi trường. Thứ tám, nghĩa vụ và quyền hạn của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức xã hội, xã hội - nghề nghiệp và cộng đồng dân cư đã được quy định tại một chương riêng trong Luật.
Đồng thời, Luật BVMT năm 2014 quy định trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước, chủ các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ trong việc bảo đảm quyền của các tổ chức xã hội, xã hội - nghề nghiệp và cộng đồng dân cư. PV: Thứ trưởng có thể cho biết Bộ TN&MT đã và đang triển khai những kế hoạch gì để thực hiện khi Luật BVMT năm 2014 chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2015? Thứ trưởng Bùi Cách Tuyến: Hiện nay, Bộ TN&MT đã chỉ đạo Tổng cục Môi trường rà soát, xây dựng danh mục các Nghị định, Thông tư hiện hành và đề xuất chỉnh sửa, bổ sung, xây dựng mới hệ thống các văn bản dưới luật nhằm hướng dẫn thực hiện các quy định mới của Luật BVMT năm 2014. Theo đó, Bộ TN&MT đã chủ trì, phối hợp với Bộ, ngành có liên quan hoàn thiện trình Chính phủ các dự thảo Nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật BVMT năm 2014, Nghị định quy định về quy hoạch bảo vệ môi trường, ĐMC, ĐTM và KHBVMT, Nghị định quy định về quản lý chất thải và phế liệu vào 15 tháng 10 năm 2015 để kịp triển khai cùng thời điểm với Luật. Bộ TN&MT cũng đang xây dựng và tổ chức triển khai chương trình phổ biến, giáo dục Luật BVMT năm 2014 và nâng cao nhận thức chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường cho cơ quan, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư. Tổng cục Môi trường đã xây dựng đề cương phổ biến Luật BVMT năm 2014 gửi Bộ Tư pháp để tổ chức phổ biến nội dung mới của Luật; Tổng cục đã tổ chức phổ biến sâu, rộng trong toàn bộ Tổng cục để các cán bộ, công chức, người lao động nắm rõ các quy định mới nhằm xây dựng các kế hoạch cụ thể liên quan đến từng đơn vị, các nhân trong việc triển khai thực hiện Luật. Bộ TN&MT cũng đã trình Chính phủ dự thảo Chỉ thị triển khai thực hiện Luật BVMT năm 2014.
Trên cơ sở đó Bộ, và Tổng cục sẽ phối hợp với Bộ Tư pháp, UBND các tỉnh, Sở, ngành, cơ quan phát thanh, truyền hình và các báo tổ chức việc phổ biến pháp luật về bảo vệ môi trường với các hình thức tuyên truyền phù hợp. Trước mắt, trong Quý IV năm 2014 mở đợt truyền thông, phổ biến Luật BVMT năm 2014 rộng rãi trong nhân dân trước khi Luật có hiệu lực thi hành. Tiếp theo, Bộ TN&MT sẽ xây dựng và tổ chức thực hiện hệ thống chỉ tiêu đánh giá, theo dõi tình hình thực thi pháp luật về bảo vệ môi trường trên phạm vi toàn quốc. Với những giải pháp và kế hoạch nêu trên, chúng ta hy vọng các quy định của Luật BVMT năm 2014 sẽ khả thi và đem lại hiệu quả tích cực hơn trong công tác bảo vệ môi trường giai đoạn mới.
PV: Trân trọng cảm ơn Thứ trưởng !
Theo Báo Tài nguyên và Môi trường.