Theo dự thảo Tờ trình, Bộ cho biết, Nghị định số 102/2008/NĐ-CP là căn cứ pháp lý đầu tiên giúp quản lý thống nhất công tác thu thập, quản lý, khai thác, sử dụng và chia sẻ dữ liệu tài TN&MT từ Trung ương đến địa phương. Qua 08 năm triển khai thực hiện, với các kết quả đạt được cho thấy Nghị định là một chủ trương đúng đắn, phù hợp với yêu cầu quản lý nhà nước của ngành, phù hợp với tiến trình phát triển kinh tế của đất nước, tạo được nguồn thu kinh tế cho Nhà nước, tránh lãng phí trong quá trình đầu tư về công tác điều tra cơ bản tạo nguồn thông tin tin cậy cho hoạt động quản lý và ra quyết định. Tuy nhiên, trong thời gian qua, Nghị định cũng đã bộc lộ một số vướng mắc, bất cập, không đáp ứng yêu cầu của thực tiễn.
Thứ nhất, thời điểm ban hành Nghị định năm 2008 mới có 04 Luật điều chỉnh về các lĩnh vực thuộc thẩm quyền quản lý nhà nước của Bộ TN&MT được ban hành gồm: Luật Đất đai, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Tài nguyên nước và Luật Khoáng sản. Đến nay, cùng với sự phát triển của ngành, các văn bản pháp lý, cơ chế chính sách của ngành ngày càng hoàn thiện. Cụ thể: 03 Luật mới được ban hành (Luật Đa dạng sinh học, Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo, Luật Khí tượng thủy văn) và 04 Luật được sửa đổi, thay thế (Luật Khoáng sản, Luật Tài nguyên nước, Luật Đất đai, Luật Bảo vệ môi trường). Bên cạnh đó, Bộ TN&MT có thêm một lĩnh vực quản lý nhà nước mới là viễn thám. Theo đó, các nội dung về danh mục dữ liệu TN&MT và các cơ chế, chính sách về thu thập, quản lý, khai thác và sử dụng dữ liệu TN&MT đã có những cập nhật, thay đổi.
Thứ hai, Bộ TN&MT được giao nhiệm vụ thực hiện chức nâng quản lý nhà nước về 08 lĩnh vực, do đó, khối lượng thông tin, dữ liệu TN&MT là rất lớn. Mặc dù các nội dung về thu thập, quản lý, khai thác và sử dụng thông tin, dữ liệu về các lĩnh vực: môi trường, khí tượng thủy văn, biển và hải đảo, đất đai đã được các Luật chuyên ngành giao cho Bộ TN&MT quy định, tuy nhiên, chưa có quy định những nguyên tắc chung thống nhất trong công tác thu thập, quản lý, khai thác và sử dụng thông tin, dữ liệu trong lĩnh vực TN&MT. Để huy động được đầy đủ, tất cả các nguồn thông tin, dữ liệu TN&MT hiện có của các cơ quan nhà nước và các tổ chức, cá nhân trong, ngoài nước, cần thiết phải giao nhiệm vụ cho một đầu mối để thống nhất những nguyên tắc chung trong công tác thu thập, quản lý, khai thác và sử dụng thông tin, dữ liệu TN&MT. Bên cạnh đó, cần thiết phải xây dựng cơ chế kết nối, chia sẻ các thông tin, dữ liệu TN&MT giữa các Bộ, ngành và ủy ban nhân dân cấp tỉnh để thực hiện két nối, chia sẻ nguồn thông tin, dữ liệu này.
Thứ ba, trong bối cảnh hiện nay, thông tin, dữ liệu TN&MT chủ yếu là dạng số, được lưu trữ trên môi trường điện tử. Khối lượng thông tin, dữ liệu TN&MT ngày càng lớn, nhu cầu sử dụng thông tin, dữ liệu của cộng đồng ngày càng tăng, đa dạng. Việc quản lý và phục vụ thông tin, dữ liệu TN&MT như hiện nay còn gặp nhiều ừở ngại trong việc đáp ứng nhu cầu khai thác và sử dụng thông tin của xã hội. Vì vậy, cần phải có những chính sách định hướng hiện đại hóa việc quản lý và phục vụ thông tin, dữ liệu TN&MT là một yêu cầu khách quan, cấp bách hiện nay. Đảm bảo việc thu thập, tổ chức lưu trữ, bảo quản, cung cấp, khai thác, phối hợp, chia sẻ thông tin, dữ liệu TN&MT theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, xây dựng cơ sở dữ liệu phải phù hợp với Khung Kiến trúc chính phủ điện tử Việt Nam, đáp ứng chuẩn về cơ sở dữ liệu, các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật công nghệ thông tin, chuyên ngành và định mức kinh tế - kỹ thuật đáp ứng yêu cầu bảo quản, sử dụng lâu dài, thuận tiện và hiệu quả.
Thứ tư, tại Nghị định số 102/2008/NĐ-CP chưa nhấn mạnh tuân thủ quyềnsở hữu trí tuệ đối với thông tin, dữ liệu TN&MT. Hiện nay trong bối cảnh chung, việc bảo vệ bản quyền sản phẩm còn chưa quyết liệt, dẫn đến thực trạng sử dụng thông tin, dữ liệu TN&MT khá tùy tiện, sử dụng bất hợp pháp. Một phần lớn số liệu không do các cơ quan có thẩm quyền cấp nên nhiều thông tin, dữ liệu chưa được thẩm định, không rõ nguồn gốc cung cấp, trong đó có cả những thông tin, dữ liệu chưa qua đánh giá. Tình trạng sao chép, sử dụng lại số liệu khá phổ biến nhưng chưa có biện pháp quản lý hiệu quả.Việc thiếu các quy định tại Nghị định số 102/2008/NĐ-CP điều chỉnh các vấn đề nêu trên dẫn đến hạn chế, tồn tại, bất cập trong công tác tổ chức thực hiện việc thu thập, quản lý, khai thác sử dụng thông tin, dữ liệu về TN&MT.
Chính vì những lý do cơ bản nêu trên cho thấy, đây là nhiệm vụ rất cần thiết khắc phục các hạn chế, tồn tại nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước về TN&MT.
Dự thảo được kết cấu thành 08 chương, 33 điều và 05 Biểu mẫu, gồm:
Chương I. Quy định chung gồm 08 điều (từ Điều 1 đến Điều 8), quy định về các nội dung: phạm vi điều chỉnh; đối tượng áp dụng; giải thích từ ngữ; các nội dung về nguyên tắc trong thu thập, quản lý, khai thác và sử dụng thông tin, dữ liệu; chính sách của nhà nước và hợp tác quốc tế về thông tin, dữ liệu TN&MT; Kinh phí thu thập, xử lý, khai thác và sử dụng thông tin, dữ liệu TN&MT.
So với Nghị định số 102/2008/NĐ-CP, phạm vi điều chỉnh của dự thảo Nghị định bổ sung việc thu thập, quản lý, khai thác và sử dụng không chỉ dữ liệu mà còn bao gồm thông tin về đất đai, tài nguyên nước, địa chất và khoáng sản, môi trường, khí tượng thủy văn, đo đạc và bản đồ, tài nguyên môi trường biển và hải đảo; bổ sung thông tin, dữ liệu về biến đổi khí hậu và viễn thám, đồng thòi quy định mới về cơ chế phối hợp, kết nối, chia sẻ thông tin, dữ liệu về TN&MT; bổ sung điều về giải thích từ ngữ quy định trong dự thảo Nghị đinh.
Chương II. Thu thập thông tin, dữ liệu TN&MT gồm 02 điều (từ điều 9 đến điều 10) quy định về các nội dung: Trách nhiệm, quyền hạn của tổ chức, cá nhân trong việc thu thập thông tin, dữ liệu TN&MT; Thu thập thông tin, dữ liệu TN&MT phục vụ lưu trữ, bảo quản, cung cấp lâu dài.
So với Nghị định số 102/2008/NĐ-CP, dự thảo Nghị định bổ sung mới quy định: Tổ chức, cá nhân phải gửi thông báo tới Bộ TN&MT danh mục thông tin, dữ liệu TN&MT do mình sở hữu có nhu cầu cung cấp; quy định đối với cơ quan được giao quản lý thông tin, dữ liệu TN&MT theo thẩm quyền nhưng không trực tiếp lưu trữ, bảo quản và cung cấp.
Chương III. Tổ chức, quản lý thông tin, dữ liệu TN&MT gồm 5 điều (từ Điều 11 đến Điều 15) quy định về các nội dung: bảo quản, lưu giữ và tu bổ thông tin, dữ liệu TN&MT; xây dựng cơ sở dữ liệu TN&MT; duy trì, cập nhật cơ sở dữ liệu TN&MT; sao lưu, phục hồi thông tin, dữ liệu TN&MT; Công bố danh mục thông tin, dữ liệu TN&MT.
Chương IV. Khai thác và sử dụng thông tin, dữ liệu về TN&MT gồm 05 điều (từ Điều 16 đến Điều 20) gồm các nội dung: Hình thức, thủ tục khai thác và sử dụng thông tin, dữ liệu TN&MT bằng hình thức văn bản/phiếu yêu cầu và trang thông tin điện tử/cổng thông tin điện tử; văn bản, phiếu yêu cầu cung cấp thông tin, dữ liệu; những trường hợp không cung cấp thông tin, dữ liệu; Khai thác và sử dụng dữ liệu bằng hình thức hợp đồng; trách nhiệm của tổ chức, cá nhân khai thác và sử dụng thông tin, dữ liệu TN&MT.
Chương V. Kết nối, chia sẻ thông tin, dữ liệu về TN&MT trên môi trường điện tử gồm 03 điều (từ Điều 21 đến Điều 23) gồm các nội dung: nguyên tắc kết nối, chia sẻ thông tin, dữ liệu về TN&MT giữa cácBộ, ngành và ủy ban nhân dân cấp tỉnh; Kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ sở dữ liệu về TN&MT; Kết nối, tích hợp thông tin, số liệu quan trắc TN&MT trên môi trường điện tử.
Chương VI. Trách nhiệm, quyền hạn của các cơ quan quản lý thông tin, dữ liệu về TN&MT gồm 05 điều (từ Điều 24 đến Điều 28) quy định về các nội dung: Trách nhiệm quản lý nhà nước về thu thập, quản lý, khai thác và sử dụng thông tin, dữ liệu TN&MT; Trách nhiệm của Bộ TN&MT; Trách nhiệm của các Bộ, ngành; Trách nhiệm của ủy ban nhân dân cấp tỉnh; Trách nhiệm của tổ chức cá nhân thu thập, cung cấp thông tin, dữ liệu TN&MT.
Chương VIII. Điều khoản thi hành gồm 03 điều (từ Điều 31 đến Điều 33) quy định về các nội dung: Xử lý thông tin, dữ liệu về TN&MT đã được điềutra, thu thập trước ngày Nghị định này có hiệu lực thi hành; hiệu lực thi hành; tổ chức thực hiện.
Nguồn: CTTĐT