Nhà đầu tư hạ tầng không mặn mà
Để đầu tư hạ tầng CCN cũng cần những điều kiện không khác gì đầu tư khu công nghiệp. Chủ đầu tư phải có đất trống, đầu tư hạ tầng hoàn chỉnh trước khi cho doanh nghiệp (DN) vào thuê đất. Còn với các CCN hiện hữu thì ngược lại. Tại 13 CCN không có đơn vị kinh doanh hạ tầng thực chất là các địa điểm sản xuất công nghiệp xen cài trong khu vực dân cư, tồn tại trước khi được đưa vào quy hoạch các CCN theo Quyết định số 4809/QĐ-UBND của UBND TP. Đơn cử như CCN Phú Mỹ có diện tích 80ha tại phường Phú Thuận, quận 7. CCN này chưa có chủ đầu tư, hạ tầng kỹ thuật chưa được đầu tư đồng bộ, chưa có khu xử lý nước thải tập trung, nhưng đang có 25 DN hoạt động, sản xuất dầu ăn, thiết bị điện, sản phẩm nhựa, nước chấm, gia vị, gia công cơ khí, chiết nạp gas, sản xuất bê tông tươi... Không gọi được nhà đầu tư nên dân cư ở lấn dần. Theo báo cáo gần đây nhất của UBND quận 7, diện tích của CCN đã giảm còn 43ha vì số còn lại đã chuyển thành… đất thổ cư.
Tương tự, CCN Bình Đăng quận 8 có 28 DN hoạt động. Khu vực này được quy hoạch là CCN nhưng dân cư sinh sống rất đông đúc xen cài dày đặc với các nhà máy. Thời gian gần đây, cơ sở hạ tầng của CCN không được cải tạo nên hệ thống đường giao thông xuống cấp, không có hệ thống thoát nước. Tình trạng ngập úng khi triều cường và mưa to rất nghiêm trọng. 11 CCN còn lại cũng đang rơi vào tình trạng tiến thoái lưỡng nan vì không thể mời gọi nhà đầu tư. Nhiều DN trong CCN nỗ lực để tồn tại bằng cách đầu tư hệ thống xử lý nước thải cục bộ. Tuy nhiên, do không được quy hoạch trước, đồng bộ nên dân cư ngày càng bám sát tường nhà máy để sinh sống. Theo các chuyên gia môi trường, nếu DN đảm bảo hết các tiêu chuẩn về môi trường thì người dân cũng không thể sống nổi nếu không có khoảng cách cách ly.
“Biến” CCN không khả thi thành khu dân cư
Theo các DN tham gia trong lĩnh vực đầu tư hạ tầng khu chế xuất, khu công nghiệp, sẽ không thể đầu tư hạ tầng khi nhà máy sản xuất đang có sẵn. Một khó khăn khác, tại các CCN, diện tích đất thuộc sở hữu DN, hộ gia đình, nếu muốn quy hoạch lại hạ tầng, chủ đầu tư phải thực hiện công tác giải tỏa, đền bù và tái bố trí, tái đầu tư cho DN hiện hữu. Điều này gây lãng phí xã hội và tổn thất lớn cho DN đang hoạt động sản xuất và DN đầu tư hạ tầng. Còn nếu giữ nguyên hiện trạng cũ lại không thể xây dựng hạ tầng.
Xuất phát từ bất cập trên mà thực trạng ô nhiễm tại các CCN đã kéo dài hàng chục năm qua. Quá bức xức, nhiều quận huyện như quận 8, 12, Bình Tân, Củ Chi, Hóc Môn, Thủ Đức… đã đồng loạt đề xuất UBND TP cho phép chuyển đổi công năng quy hoạch CCN. Cụ thể, UBND quận 8 kiến nghị UBND TP điều chỉnh đưa CCN Bình Đăng ra khỏi quy hoạch phát triển CCN của TP và điều chỉnh công năng sử dụng đất từ CCN sang dịch vụ, thương mại, công nghiệp phù hợp với nhu cầu phát triển của xã hội. CCN Đông quốc lộ 1A không những chưa có đơn vị kinh doanh hạ tầng mà còn chưa có quy hoạch chi tiết nên UBND quận Bình Tân đề xuất đưa CCN này ra khỏi quy hoạch phát triển CCN của TP. Còn UBND huyện Hóc Môn kiến nghị điều chỉnh quy hoạch CCN Tân Hiệp A (10ha còn lại), Tân Hiệp B (đã có chủ đầu tư nhưng chậm trễ triển khai đầu tư hạ tầng) thành khu dân cư nông thôn. UBND quận 12 đề xuất điều chỉnh đưa CCN Tân Thới Nhất, phường Tân Thới Nhất; CCN Hiệp Thành phường Hiệp Thành ra khỏi quy hoạch phát triển CCN của TP. Riêng CCN Hiệp Bình Phước, quận Thủ Đức đang có hơn 40 DN đang hoạt động nhưng chỉ có một số ít công ty đã đầu tư hệ thống xử lý nước thải mang tính cục bộ. Một số công ty đã xin chuyển mục đích sử dụng đất từ đất công nghiệp sang đất xây dựng chung cư cao tầng như Công ty cổ phần Kinh Đô, Công ty cổ phần SX-TM XNK Như Ngọc, Công ty Muối miền Nam, Công ty TNHH TM-DV-XD An Hòa. Do vậy, UBND quận Thủ Đức có công văn đề nghị UBND TP xóa bỏ quy hoạch CCN này…
Gỡ rối cơ chế quản lý
Ông Trần Anh Hào, Trưởng phòng Quản lý Công nghiệp Sở Công thương, cho biết, thay đổi quy hoạch CCN hiện tại là điều rất cần thiết. Theo đó, đối với những CCN hiện hữu có diện tích trên 75ha, có đơn vị kinh doanh hạ tầng, đủ điều kiện chuyển thành khu công nghiệp thì đề xuất chuyển thành khu công nghiệp. Còn với những CCN có tiềm năng phát triển, có thể thu hút đơn vị kinh doanh hạ tầng và có diện tích nằm trong giới hạn (dưới 75ha) thì xem xét tiếp tục quy hoạch CCN. Riêng với những CCN có DN đang hoạt động xen cài trong dân cư, không có hàng rào cách ly, không có đơn vị đầu tư và quản lý cơ sở hạ tầng thì đưa ra khỏi quy hoạch phát triển CCN hoặc chuyển sang chức năng khác của đô thị. Cuối cùng là phải thực hiện dự trữ và bổ sung quỹ đất dành cho phát triển công nghiệp đến năm 2030 trên địa bàn TP. Trong đó, tập trung ưu tiên phát triển các CCN chuyên ngành, sử dụng công nghệ cao, các CCN phụ trợ, liên kết sản xuất. Dựa trên cách tính toán quy hoạch mới, đến năm 2020, ước tính trên địa bàn TPHCM chỉ có 9 CCN với tổng diện tích 428,3ha. Định hướng đến năm 2030, tổng cộng có 11 CCN với tổng diện tích 570,3ha thay vì 30 CCN như hiện nay.
Vấn đề còn lại là khâu quản lý. Hiện Sở Công thương đã đề xuất UBND TP kiến nghị Bộ Công thương đề xuất Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ quản lý CCN cho Ban Quản lý các khu chế xuất và khu công nghiệp thực hiện. Còn các sở ngành liên quan tham mưu, có ý kiến đề xuất UBND TP trên các lĩnh vực chuyên môn theo quy định. Có như vậy mới giải quyết dứt điểm tình trạng ô nhiễm CCN; đồng thời, tránh được những lãng phí xã hội do quy hoạch không khả thi kéo dài.
Theo SGGP Online.