*Khi nguồn lực đất đai có sự dịch chuyển
Thực hiện kế hoạch phát triển các dự án, khu công nghiệp…, nhiều địa phương trong cả nước đã phải chuyển đổi một diện tích lớn đất sản xuất nông nghiệp sang đất công nghiệp. Điều này tác động rất lớn đến nguồn lực đất đai, qua đó ảnh hưởng đến việc làm, thu nhập và đời sống của người dân trong vùng.
Theo nghiên cứu của các chuyên gia về sự thay đổi sinh kế của người dân sau khi bị mất đất ở một số địa phương cho thấy: mất đất sản xuất đồng nghĩa với việc người dân mất việc làm, mất kế sinh nhai. Trong khi hầu hết các địa phương dường như chưa có định hướng cụ thể tạo việc làm cho người dân bị mất đất sau thu hồi đất.
Điều này đòi hỏi chính quyền các cấp, doanh nghiệp phải có kế hoạch hỗ trợ để người bị thu hồi đất ổn định cuộc sống như: Chính sách về tạo việc làm, các chính sách an sinh xã hội... Trong đó, vấn đề tạo việc làm cho người lao động sau khi bị mất đất sản xuất là rất quan trọng. Ví dụ các doanh nghiệp có thể đào tạo và thu hút lao động tại chỗ- những người có đất bị thu hồi vào làm việc tại doanh nghiệp. Hoặc có chính sách cho người dân góp vốn bằng quyền sử dụng đất. Với giải pháp này, khi những hộ gia đình bị thu hồi đất lại lấy ngay tiền đền bù để góp vốn đầu tư vào các nhà máy xí nghiệp được xây dựng trên đất của họ…
Theo các chuyên gia quản lý đất đai, những chính sách này cần được thực hiện trước khi tiến hành thu hồi đất để ngay sau khi bị thu hồi đất, người lao động có thể chuyển đổi nghề nghiệp và hộ gia đình có thể chuyển đổi sinh kế một cách bền vững.
* Nhiều hy vọng
Một trong những dự án trọng điểm của cả nước chuẩn bị triển khai là dự án sân bay Long Thành. Theo kế hoạch được phê duyệt, diện tích đất của dự án là 5.000 héc ta, sẽ có khoảng 5.000 hộ dân trong vùng phải di dời cho dự án này. Đồng nghĩa là hành vạn người sẽ bị thu hồi đất và phải tìm kế sinh nhai phù hợp.
Giải quyết bài toán này, UBND tỉnh Đồng Nai đang lập phương án đào tạo nghề cho người dân bị ảnh hưởng bởi dự án sân bay Long Thành, trong đó có mục tiêu ưu tiên tuyển dụng họ vào làm việc tại sân bay này. Theo thông tin từ lãnh đạo tỉnh Đồng Nai, trước mắt, chính quyền tỉnh Đồng Nai đã khảo sát, phân loại toàn bộ các loại đất trong vùng dự án từ đất ở, đất nông nghiệp, các công trình tôn giáo, các cơ sở sản xuất kinh doanh. Hiện tỉnh đã thống kê được gần 5.000 hộ dân, phân loại từng ngành nghề của các hộ dân đang sinh sống, thu nhập và thăm dò, lấy ý kiến của toàn bộ người dân trong vùng dự án để định hướng đào tạo nghề cho từng hộ dân.
Trong phương án bồi thường Đồng Nai cũng tính đến các chính sách bố trí việc làm, đào tạo nghề bởi chính quyền tỉnh đặt mục tiêu sau khi đến khu tái định cư có chỗ ở mới, người dân cần ổn định cuộc sống của họ. Tỉnh đã làm việc với các trường dạy nghề ở tỉnh, tại các khu công nghiệp, hỏi ý kiến người dân muốn làm nghề gì để có hướng đào tạo.
Tỉnh dự kiến sẽ đầu tư hai khu tái định cư và đến nay qua thăm dò 100% người dân ủng hộ tỉnh làm dự án tái định cư cho người dân trong vùng dự án. Xung quanh các khu tái định cư này có rất nhiều khu công nghiệp có thể cung cấp nhiều việc làm thuận lợi cho người dân như khu công nghiệp Long Đức, Amata, các khu công nghiệp Nhơn Trạch…
Theo ông Trần Văn Vĩnh, Phó chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai, hiện nay tỉnh đang bắt tay xây dựng khung chính sách bồi thường. Do đây là dự án lớn, tầm quốc gia nên khung chính sách bồi thường sẽ do Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì phối hợp với tỉnh soạn thảo, sau đó trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. “Trước mắt, tỉnh sẽ chỉ đạo các ngành chức năng tổ chức đào tạo ngắn hạn cho người dân làm việc tại các khu công nghiệp địa phương, về dài hạn sẽ đào tạo để người dân có thể làm việc ngay trong các công trình sân bay Long Thành, đặc biệt tỉnh nhắm đến khi sân bay Long Thành đưa vào khai thác thì sẽ cần những loại lao động gì để ngay từ bây giờ, phối hợp với ngành hàng không ưu tiên hướng nghiệp cho những người dân trong vùng dự án đi học để cung cấp nguồn nhân lực khi sân bay đi vào khai thác”, ông Vĩnh khẳng định.
Là một trong những địa phương có diện tích đất thu hồi lớn để triển khai các Khu công nghiệp, Khu kinh tế, tỉnh Quảng Ngãi cũng đang tích cực thực hiện nhiều chính sách hỗ trợ người dân bị thu hồi đất cho các khu công nghiệp, dự án trọng điểm của tỉnh. Thời gian qua, riêng Trung tâm Hỗ trợ kỹ thuật Nông-Lâm nghiệp Dung Quất đã đào tạo nghề cho 138 lao động, giải quyết việc làm cho 150 lao động thuộc hộ bị thu hồi đất tại Bình Sơn, Sơn Tịnh. Sắp tới, Trung tâm sẽ thực hiện chuỗi giá trị trong sản xuất nông nghiệp gồm trồng nấm, rau sạch và nuôi gà an toàn, để chuyển đổi ngành nghề cho người dân trong diện thu hồi đất để thực hiện Dự án mở rộng Nhà máy lọc dầu Dung Quất.
Thuộc diện mới thành lập, quận Bắc Từ Liêm (Hà Nội) dự kiến trong năm 2015 và 2016 sẽ thu hồi khoảng103 dự án với tổng diện tích thu hồi là 416,377ha, liên quan tới 6.878 hộ dân. Phòng Lao động, Thương binh – Xã hội quận Bắc Từ Liêm cho biết: ngoài giải quyết việc làm cho khoảng 5.500 lao động theo kế hoạch hàng năm, đơn vị sẽ tham mưu cho UBND quận nhiều giải pháp nhằm giải quyết việc làm cho người bị thu hồi đất.
Kinh nghiệm từ các địa phương cho thấy nếu chính quyền địa phương có những định hướng, quy hoạch kinh tế - xã hội cũng như quy hoạch sử dụng đất rõ ràng; doanh nghiệp có những hỗ trợ và chính sách ưu đãi đối với người lao động địa phương; các hộ gia đình chủ động trong việc chuyển đổi sinh kế thì người bị thu hồi đất sẽ nhanh chóng ổn định cuộc sống. Như thế công tác thu hồi đất để triển khai dự án cũng sẽ thuận lợi hơn, những khiếu kiện liên quan đến công tác thu hồi đất sẽ không còn là điểm “nóng”.
Từ ngày 1.2.2016, việc thực hiện hỗ trợ đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho người lao động bị thu hồi đất sẽ được áp dụng theo Quyết định 63/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Đây là chính sách có nhiều điểm mới vượt trội. Theo đó, Nhà nước sẽ hỗ trợ đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho người lao động bị thu hồi đất khi họ có nhu cầu trong khoảng thời gian 5 năm kể từ ngày có quyết định thu hồi đất. Kinh phí hỗ trợ lấy từ kinh phí đào tạo, chuyển đổi nghề, tìm kiếm việc làm và được tính trong tổng kinh phí của dự án đầu tư hoặc phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư được duyệt...
Nguồn: Website Bộ TN&MT.