Theo quy định của Luật Đất đai năm 2003 thì hệ thống Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất được tổ chức ở hai cấp, gồm: ở cấp tỉnh là Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất cấp tỉnh trực thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường; ở cấp huyện là Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất cấp huyện trực thuộc Phòng Tài nguyên và Môi trường. Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất các cấp được tổ chức và hoạt động theo Thông tư liên tịch số 05/2010/TTLT-BTNMT-BNV-BTC ngày 15 tháng 3 năm 2010 của Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính hướng dẫn về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức, biên chế và cơ chế tài chính của Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất.

Theo đó, Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất cấp tỉnh đã thực thiện tương đối tốt các nhiệm vụ được giao như: thực hiện các thủ tục về cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; đăng ký quyền sử dụng đất; cung cấp số liệu địa chính; lưu trữ, cập nhật dữ liệu địa chính; thống kê kiểm kê đất đai đã được các Văn phòng triển khai đồng bộ ở địa phương.

Các nhiệm vụ sự nghiệp, dịch vụ đã được các Văn phòng tổ chức thực hiện, tuy nhiên giữa các địa phương còn có sự chênh lệch lớn về khối lượng nhiệm vụ cũng như các khoản thu từ hoạt động dịch vụ do nhu cầu ở các địa phương khác nhau. Các hoạt động dịch vụ chủ yếu được thực hiện ở các đô thị lớn hoặc các vùng đang thực hiện phát triển đô thị; đối với các vùng nông thôn, miền núi, vùng sâu vùng xa các hoạt động dịch vụ chưa được thực hiện thường xuyên.

Ngoài ra, một số nhiệm vụ chưa được triển khai tốt, đồng bộ như lập bản đồ hiện trạng sử dụng đất cấp huyện và cấp xã; chỉnh lý toàn bộ hồ sơ địa chính và cơ sở dữ liệu địa chính thì đa số các địa phương chưa triển khai đồng bộ.

Cơ chế tài chính của Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất được thực hiện theo quy định tại Thông tư liên tịch số 05/2010/TTLT-BTNMT-BNV-BTC về cơ bản đã phù hợp với thực tiễn tại các địa phương. Tuy nhiên, đa số Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất chưa thực hiện tự chủ về các khoản chi thường xuyên. Các khoản thu ở các Văn phòng giữa các tỉnh có sự chênh lệch lớn, Văn phòng ở các tỉnh, thành phố đô thị hoặc đang phát triển thành đô thị có mức thu tương đối cao. Tuy nhiên, đa số nguồn thu của Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất cấp tỉnh đều từ ngân sách nhà nước, thu không đủ bù chi đặc biệt là các vùng nông thôn, miền núi, hải đảo, những khu vực được miễn một số phí, lệ phí thực hiện thủ tục đăng ký đất đai. Do vậy, hoạt động của Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất gặp nhiều khó khăn; nhiều nội dung chưa được quan tâm đầu tư như: lập hồ sơ địa chính toàn tỉnh, chỉnh lý biến động, thông tin lưu trữ, hiện đại hóa việc đăng ký đất đai ....

Bên cạnh đó, Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất cấp huyện trực thuộc Phòng Tài nguyên và Môi trường, cơ bản đã được thành lập tại các quận, huyện, thị xã và thành phố trực thuộc tỉnh. Tổ chức thực hiện nhiệm vụ gặp nhiều khó khăn do kinh phí được cấp ít, số lượng người làm việc được giao không đủ; việc hướng dẫn, chỉ đạo về chuyên môn, nghiệp vụ, luân chuyển hồ sơ gặp nhiều khó khăn, không đồng bộ do tổ chức Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất còn chưa thống nhất.

Để khắc phục các khó khăn, vướng mắc trong việc thực hiện đăng ký đất đai và trên cơ sở tổng kết mô hình Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất trên toàn quốc, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15 tháng 5 năm 2014 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai. Nghị định đã giao Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính quy định cụ thể về cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ và cơ chế hoạt động của Văn phòng đăng ký đất đai.

Do vậy, để có cơ sở triển khai đồng bộ, thống nhất trong phạm vi cả nước, việc xây dựng Thông tư liên tịch của Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức và cơ chế hoạt động của Văn phòng đăng ký đất đai trực thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường là cần thiết.

Hiệu quả bước đầu từ Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất một cấp

Thí điểm thực hiện Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất một cấp trực thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường được thực hiện theo Quyết định số 447/QĐ-TTg ngày 17 tháng 4 năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ tại tỉnh Hà Nam (thành phố Phủ Lý và 2 huyện Lý Nhân, Kim Bảng); thành phố Hải Phòng (quận Ngô Quyền và huyện Thủy Nguyên); thành phố Đà Nẵng và tỉnh Đồng Nai.

Kết quả thí điểm cho thấy, Văn phòng đăng ký một cấp sau khi được kiện toàn đã thể hiện rõ hơn tính chuyên nghiệp trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ với bộ máy tổ chức được sắp xếp theo các nhóm chuyên môn và theo từng vị trí công việc chuyên sâu; quy trình giải quyết công việc đã được thực hiện thống nhất, nhiều nơi đã được thực hiện gắn với hệ thống cơ sở dữ liệu đất đai đã xây dựng. Hoạt động đăng ký đất đai đã có sự quản lý, điều hành tập trung, thống nhất, bảo đảm việc triển khai thực hiện đăng ký, cấp giấy chứng nhận của địa phương theo đúng kế hoạch, có trọng tâm, trọng điểm.

Đội ngũ cán bộ trong hệ thống Văn phòng đăng ký một cấp đã được điều động, sử dụng linh hoạt giữa các địa bàn để hỗ trợ hoàn thành nhiệm vụ, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn cán bộ hiện có.

Chất lượng thực hiện thủ tục cấp Giấy chứng nhận chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất được nâng cao, bảo đảm sự thống nhất trong toàn tỉnh, thành phố. Thời gian thực hiện thủ tục đăng ký, cấp Giấy chứng nhận được bảo đảm đúng quy định; đặc biệt, tại thành phố Đà Nẵng và tỉnh Hà Nam đã giảm thời gian thực hiện đối với nhiều loại thủ tục từ 1/3 đến 1/2 thời gian so với trước đây.

Các Văn phòng đăng ký một cấp đã có điều kiện hơn về lực lượng chuyên môn, chủ động hơn về thẩm quyền và đã quan tâm, chăm lo nhiều hơn cho việc xây dựng, cập nhật, chỉnh lý hồ sơ địa chính của địa phương, nhất là việc xây dựng cơ sở dữ liệu địa chính; đồng thời tăng cường kiểm tra, chỉ đạo việc cập nhật, chỉnh lý hồ sơ địa chính ở các cấp huyện, xã để bảo đảm sự thống nhất của hồ sơ địa chính theo quy định.

Việc thực hiện thống kê đất đai định kỳ hàng năm (năm 2012 và 2013) ở các tỉnh, thành phố thí điểm đã được thực hiện có chất lượng hơn, bảo đảm thời gian quy định do Văn phòng đăng ký một cấp đã chủ động hơn trong việc tổ chức thực hiện mà không còn thụ động chờ cấp huyện báo cáo như trước đây; riêng tỉnh Hà Nam đã hoàn thành thống kê trước thời gian quy định hơn một tháng.

Theo Website Bộ TNMT.