Sự biến đổi khí hậu theo chu kỳ gồm chu kỳ biển tiến và biển lùi. Chu kỳ này diễn ra với thời gian rất dài tới hàng trăm triệu năm. Sự biến đổi khí hậu do đột biến tức là có một thiên thạch đâm vào trái đất gây ra những đám khói bụi dày đặc bao phủ toàn bộ bầu trời một thời gian dài, nhiệt độ trái đất hạ xuống, ánh nắng mặt trời không còn chiếu xuống tới mặt đất và loài khủng long đã bị tuyệt chủng từ đó. Thế nhưng xác suất này rất nhỏ, theo tính toán chỉ là một phần trăm triệu năm, hơn nữa ngày nay con người có thể dùng các biện pháp khoa học tiên tiến như bắn phá hoặc làm chệch hướng của các thiên thạch có nguy cơ đâm vào trái đất.
Vậy cuối cùng điều đáng lo ngại nhất cho tiến trình biến đổi khí hậu trái đất là do chính con người gây nên. Mới chỉ chưa đầy 50 năm qua, do quá trình công nghiệp hóa, con người đã thải vào bầu khí quyển trái đất hàng ngàn tỷ tấn CO2 là tác nhân chính gây nên hiệu ứng nhà kính, làm nhiệt độ trái đất ấm lên và sẽ làm tan băng ở hai cực của trái đất làm nước biển dâng cao và gây ra ngập lụt các vùng đất thấp ở ven biển, khiến cho diện tích canh tác thu hẹp. Và nước ta nằm trong số các nước bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Song có điều sự ấm lên của trái đất mới là những cảnh báo trước khi hiểm họa xảy ra, còn ngày nay những hiểm họa do con người gây ra làm biến đổi các vùng tiểu khí hậu ngay trên đất nước ta đã biểu hiện ra rồi.
Vùng rừng ngập mặn ở bán đảo Cà Mau vào năm 1976 còn tới hơn 50 vạn ha, nay chỉ còn chưa đầy 20 vạn ha, tức mất hơn một nửa. Ngày đó mặn xâm nhập vào chưa tới 20km, nay mặn đã vào sâu trong đồng bằng tới 50km, có nơi tới 70km, gây ảnh hưởng lớn đến môi trường sống và mùa màng của nông dân. Còn ở Bắc bộ thời kháng chiến chống Pháp vùng Việt Bắc, đâu đâu cũng thấy rừng, nay diện tích rừng chỉ còn rất ít mà đồi núi trọc nhiều cho nên mưa nhiều thì lũ, ít mưa thì hạn. Suốt một dải miền Trung nước ta cũng vậy, rừng ngày càng ít do con người gây ra và lũ lụt hạn hán đã thực sự trở thành mối hiểm họa thường niên cho vùng đất này. Quy hoạch thủy lợi không kết hợp với giao thông và xây dựng đã ngăn cản dòng chảy làm cho lũ lụt ngày càng nghiêm trọng hơn. Quy hoạch và xây dựng đô thị không chú ý kết hợp hệ thống đê kè và thoát nước để chống ngập úng và triều cường. Việc đắp đê và bờ bao tràn lan ở đồng bằng sông Cửu Long làm ứ nghẹn dòng chảy khiến cho diện tích bị ngập lụt càng nhiều hơn và lũ ngày càng dữ dội hơn.
Sự phát triển của các khu công nghiệp, các làng nghề đã mang lại những hiệu quả nhất định về kinh tế xã hội, nhưng nó để lại những hậu quả nan giải về môi trường, không khí và nguồn nước bị ô nhiễm có nơi rất nghiêm trọng, kết quả là số người mắc bệnh nan y ngày càng tăng khiến cho hiệu quả kinh tế - xã hội giảm sút, thậm chí bị triệt tiêu. Tất cả những mối họa này đang xảy ra hàng ngày ở nước ta không phải là do chính chúng ta gây ra hay sao?
Thành ra không phải chỉ lập kế hoạch chống biến đổi khí hậu cho tương lai khi trái đất nóng lên mà phải hành động ngay tức khắc để chống biến đổi khí hậu, chống ô nhiễm môi trường sống cho từng vùng, từng miền của nước ta. Phải giữ lấy rừng và khôi phục lại rừng, phát triển rừng. Phải kiên quyết khắc phục ngay những việc làm không đúng nêu trên, để hạn chế đến mức thấp nhất những hậu quả của biến đổi khí hậu và môi trường sống do chính chúng ta gây ra.
KS TRẦN QUỐC KHẢI